Beste ,

In een van de mails voor de zomer was ik bevangen door somberheid. De inval van Rusland in Oekraïne voelde als een grote stap terug. Het maakte duidelijk dat democratische vooruitgang niet vanzelfsprekend is. De ontwikkelingen rond de presidentverkiezing in Amerika waren eerder ook al niet erg geruststellend te noemen. Daarbovenop blijkt uit recent onderzoek dat er sprake is van een daling in het aantal democratieën wereldwijd. En binnen gevestigde democratieën is sprake van erosie van de democratische rechtstaat., Ook in Nederland! Het beschermen van fundamentele rechten van burgers staat onder druk. Kortom, mijn somberheid heeft grond.
Maar de afgelopen maand was ik in het Zwitserse Luzern op de wereldwijde bijeenkomst voor moderne directe democratie. En dat werden - tegen de bovengenoemde stroom in – zeer inspirerende dagen! Met honderden deelnemers uit 67 landen voelde ik me net Kuifje in Democratieland. Deelnemers kwamen uit Oost- en West Europese landen, uit Zuid Korea, Taiwan, Mexico, Argentinië, VS, Uganda, Oekraïne en (gevluchte) expats uit China, Rusland en Cuba.

Kuifje in Democratieland

Omdat de conferentie werd gecombineerd met de driemaandelijkse referendumdag in Zwitserland, ontstond er een mooie, hoopvolle mix. Het bijwonen van de referendumdag was smullen voor een directe democraat als ik. In een drietal vlogs vertel ik als Kuifje in Democratieland meer over mijn ervaringen aldaar.
Het was belangrijk om ervaringen uit te wisselen en elkaar te steunen in de strijd voor meer democratie. Er waren zoveel verschillende verhalen over hoe directe democratie als heilzaam middel ingezet kan worden tegen cynische politici en machtsbeluste partijen. Want helder is en blijft: bij onvrede over de democratie is de oplossing nooit minder, maar altijd meer democratie!

Steun meer democratie

Het gevaarlijke is dat bij onvrede en frustratie de oplossingsrichting wordt gezocht in meer autoritair leiderschap. De sterke leider die wel even orde op zaken zal stellen. Vervolgens ontstaat een giftige mix als vanuit de weerstand tegen dit autoritisme de invloed van gewone mensen wordt ingeperkt door nota bene democratische partijen. Want “ojee de gewone burger kan wel eens de verkeerde keuze maken”. In Nederland zagen we deze redenering bij het afschaffen van het referendum en we muntten toen de term ‘demofobie’. Het heeft de nodige schade aangericht en teleurstelling gekweekt bij mensen, die zich niet serieus genomen voelen en afhaken.

Elke stem moet worden gehoord!

In een directe democratie zijn er meer waarborgen dat elke stem gehoord wordt. Tel alle driemaandelijkse referenda in Zwitserland bij elkaar op en dan weet je hoe vaak mensen op onderwerpen en bij verkiezingen op personen hun stem kunnen laten horen. Niet elke Zwitser stemt overigens bij elk referendum - het zijn er lokaal, kantonaal en nationaal nogal wat - maar het is duidelijk dat Zwitsers stemmen op de momenten en bij onderwerpen die er voor hen toe doen. We hebben er al vaker op gewezen, maar door dit systeem van directe democratie en het vaak kunnen laten horen van je stem wordt het politieke systeem veel stabieler. Als mensen alleen maar eens in de vier jaar hun stem mogen geven aan een partij, waarvan je dan ook nog niet eens weet welke compromissen deze gaat sluiten, is het gevolg vervreemding en frustratie.

‘Happy losers’

Tijdens de inspirerende dagen in Zwitserland hoorde ik voor het eerst van het begrip ‘happy losers’. Hiermee wordt bedoeld dat in een gezonde democratie verliezers voelen dat zij in het debat gehoord zijn en een eerlijke kans tot deelname hebben gehad. Maar ook dat ze weten dat ze de volgende keer ‘winnaar’ kunnen zijn. De ene keer verlies je een referendum of verkiezing, maar een andere keer win je. Of je weet dat je na twee jaar het onderwerp opnieuw kunt aankaarten in een referendum. Het zorgt voor een gezonde democratie. In Zwitserland rouleren ze daarnaast bepaalde functies in de regering. De president bijvoorbeeld wisselt elk jaar van persoon en partij. Op die manier ontstaat er geen machtsconcentratie, laat staan de neiging om uit alle macht (sic) de macht te willen behouden. Je komt vanzelf aan de beurt.

Op de laatste dag van het Global Forum had ik de eer had om mede namens de gemeente Amsterdam een presentatie te mogen geven over de nieuwe Amsterdamse referendumverordening en de plannen voor het burgerberaad.
Het was tijdens de presentatie van de Magna Charta of modern democratic cities. Dat is een document dat door steeds meer steden in de wereld wordt omarmd. Het kent 20 uitgangspunten, waarvan de laatste gaat over de ‘happy losers’.

Als meer democratie  strijden wij voor een democratie waarin mensen beurtelings regeren en geregeerd worden en beurtelings verliezers en winnaars zijn (vrij naar Aristoteles).  
Daarom steun ons: word vriend van meer democratie

Oproep

Steun onze strijd voor het versterken van de zeggenschap van burgers, word vriend van Meer Democratie.

Met democratische groet,

mede namens Hans Idink en Maeve McNab,
Niesco Dubbelboer